Οι Mujeres Libres γεννήθηκαν με σκοπό την πλήρη ενσωμάτωση των γυναικών στον
αγώνα για απελευθέρωση .Προέκυψε μετά από την πρωτοβουλία τριών αναρχικών
γυναικών .Τη συγγραφέα Luci S nchez S ornil,τη δημοσιογράφο Mercedes Comaposad
και τη γιατρό Amp ro Poch y G scon.Οι ιδρύτριες των Mujeres Libres ήταν αγωνίστριες
του αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος .Πίστευαν ότι οι οργανώσεις του κινήματος δεν
μπορούσαν να ενσωματώσουν τα ιδιαίτερα προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπίσουν
οι γυναίκες ούσες ήδη μέσα σ ΄ αυτό το κίνημα ή γενικά στην κοινωνία .
Παρόλο που η ομοσπονδία των ελεύθερων γυναικών δεν δημιουργήθηκε επίσημα πριν από
το 1937,το περιοδικό έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά τον Μάη του 1936.
Εκδίδονταν για πάνω από δύο χρόνια από την δράση των αναρχικών γυναικών κυρίως στη
Μαδρίτη και την Βαρκελώνη και στις περιοχές της περιφέρειας .
Το σωματείο των Ελεύθερων Γυναικών
Το 1933,ενώ η Mercedes Comaposad σπούδαζε Νομική στη Μαδρίτη ,την κάλεσε ο
Orobon Fern ndez να κάνει μαθήματα σε εργάτες .Σ ΄ αυτή τη συνάντηση στην οποία
παραβρίσκονταν και η Luci S nchez S ornil,η Mercedes βρέθηκε κατάφατσα με την
αρνητική συμπεριφορά με την οποία ακόμα και οι αγωνιστές της CNT έβλεπαν τις
γυναίκες .Αυτή και η Luci αισθάνθηκαν διωγμένες και τρομοκρατημένες .
«Βγήκαμε έξω ,η Lucia κι εγώ .Συμφωνήσαμε αμέσως .Για μήνες συναντιόμασταν στο
πάρκο του Reti o,καθόμασταν σ ΄ ένα παγκάκι και μιλάγαμε ,σκεφτόμαστε και πολλά
άλλα …Τότε ,το 1935 αρχίσαμε να στέλνουμε μηνύματα .Η Lucia δούλευε για το συνδικάτο
των σιδηροδρομι ών και είχε πρόσβαση στον κατάλογο όλων των “γυναικείων ομάδων ”
που είχαν σχέση με το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα (τόσο σ ΄ αυτές που
δραστηριοποιούνταν μέσα στο συνδικάτο όσο και με αυτές απ ΄ έξω ).Γράψαμε σ ΄ όλες τις
ομάδες και σε όλες και όλους που γνωρίζαμε .Ρωτούσαμε ποια θέματα τους φαίνονταν
σημαντικά ,ποιά τους ενδιέφερε να πληροφορηθούν …και φυσικά ,η μεγαλύτερη χαρά μας
ήταν οι απαντήσεις .Ήταν ενθουσιασμένες .Έφτασαν σε μας γράμματα από παντού ,
A στούριες ,Χώρα των Βάσκων ,Ανδαλουσία …και συνεχώς έρχονταν ».
Τα πρώτα βήματα
Σιγά -σιγά οι γυναίκες από διάφορα τμήματα του κινήματος άρχισαν να κουβεντιάζουν τον
ιδιαίτερο υποβιβασμό που δέχονταν μέσα σ ΄ αυτό και ξεκίνησαν τα πρώτα βήματα
οργάνωσης με σκοπό να τον ξεπεράσουν .
Στην Τ errasa,για παράδειγμα ,μια ομάδα εργατριών ,όλες μέλη του συνδικάτου
κλωστοϋφαντουργίας της CNT,είχαν ξεκινήσει να συναντιούνται ήδη το 1928.Ο σκοπός
τους ήταν να συνηθίσουν να μιλάνε δημόσια και να συζητάνε μεταξύ τους τα θέματα που
ήθελαν να θέσουν στο συνδικάτο .Αποτέλεσμα αυτών των συναντήσεων ήταν το 1931 το
συνδικάτο να βάλει στα αιτήματά του ,το δικαίωμα της γυναίκας να αμείβεται με τον ίδιο
μισθό με τον άντρα για την ίδια δουλειά και 8 βδομάδες άδεια μητρότητας (με μειωμένο
μισθό ).Παρόλα αυτά ,αυτή η ομάδα μόλις που διέθετε τα απαραίτητα μέσα για να«προετοιμάσει » εντελώς τις γυναίκες και να υποστηρίξει σε ικανό βαθμό την ιδεολογική
εξέλιξη των εργατριών .
Στη Βαρκελώνη ,στα τέλη του 1934,φτιάχτηκε μια ομάδα με το όνομα «Πολιτιστική
Γυναικεία Ομάδα » της CNT.Αυτή η οργάνωση συγκέντρωσε γυναίκες που ανήκαν στα
συνδικάτα της CNT και είχε σα στόχο να εμψυχώσει την αίσθηση της αλληλεγγύης μεταξύ
τους και να τις βοηθήσει να υιοθετήσουν έναν ενεργό ρόλο τόσο στο συνδικάτο όσο και στο
κίνημα .
Η Luci S nchez S ornil,η Mercedes Comaposad και η Amp ro Poch,ξεκίνησαν κάτι
παρόμοιο στη Μαδρίτη .Μόλις το 1936 οι δύο αυτές ομάδες γνώρισαν η μία την ύπαρξη
της άλλης .Είχαν ξεκινήσει τη δραστηριότητά τους οι δυο ομάδες με διαφορετικούς
στόχους .Στη Βαρκελώνη προσπαθούσαν να εμψυχώσουν τις γυναίκες της CNT να
συμμετέχουν περισσότερο ενεργά ,ενώ οι Ελεύθερες Γυναίκες της Μαδρίτης ήθελαν ,
σύμφωνα με τα λόγια της Mercedes,«να φτιάξουν γυναίκες που να μπορούν να γευτούν
τη ζωή σ ΄ όλο της το μεγαλείο .Γυναίκες με κοινωνική συνείδηση φυσικά ,αλλά επίσης
γυναίκες που να μπορούν να εκτιμήσουν την τέχνη ,την ομορφιά ».Ωστόσο ,οι Καταλανές
γυναίκες δεν άργησαν να αναγνωρίσουν τις συγγένειες με τις Ελεύθερες Γυναίκες κι
αποφάσισαν να συνεργαστούν και ν ΄ αλλάξουν τ ΄ όνομά τους σε Ομάδα Ελεύθερων
Γυναικών .
Η οργάνωση έφτασε να έχει 20.000 μέλη σ ΄ ένα σύνολο 153 οργανώσεων διασκορπισμένες
σ ΄ όλες τις δημοκρατικές περιοχές .Τον Αύγουστο του 1937 ιδρύθηκε η Εθνική Ομοσπονδία
των Ελεύθερων Γυναικών με ομοσπονδιακή οργανωτική δομή .
Η απογείωση
Το πρώτο τεύχος του περιοδικού εκδόθηκε στις 20 Μα ΐου του 1936,και εξαντλήθηκε
σχεδόν αμέσως .Ένα δεύτερο τεύχος εμφανίστηκε στις 15 Ιουνίου .Εκδόθηκαν συνολικά 14
τεύχη .
Όπως εξηγούσαν οι εκδότριες και όσες συνεργάζονταν σ ΄ αυτό ,το μηνιαίο περιοδικό
απευθύνονταν σε γυναίκες της εργατικής τάξης -που η εκπαίδευσή τους είχε παραμεληθεί
από το κίνημα -και είχε σκοπό «να αφυπνίσει τη γυναικεία συνείδηση προς τις
ελευθεριακές ιδέες ».Αντιλαμβάνονταν την αποστολή του περιοδικού με πολιτικούς και
πολιτιστικούς όρους .Ένα σημαντικό στοιχείο που χαρακτήριζε όλα τα τεύχη είναι ότι το
περιοδικό δεν χαρακτηρίζονταν σαν αναρχικό .Παρόλο όμως που η λέξη αναρχία δεν
αναφέρονταν πουθενά όποιος /α και να το διάβαζε αναγνώριζε εύκολα «σ ΄ όλο το
περιεχόμενό του την ελευθεριακή κατεύθυνση “.
Το σημείωμα της έκδοσης που παρουσίαζε το νέο περιοδικό ανέφερε ότι σκοπός του ήταν
«να προκαλέσει την κοινωνική δράση της γυναίκας ,δίνοντάς της μια νέα οπτική των
πραγμάτων ,αποφεύγοντας να μολυνθεί η ευαισθησία της και το μυαλό της από τα λάθη
των αρσενικών ,και σαν τέτοια θεωρούμε όλη τη δράση των αρσενικών στις σχέσεις και
στη συμβίωση ,γιατί αρνούμαστε κατηγορηματικά κάθε ευθύνη στο ιστορικό γίγνεσθαι ,
όπου η γυναίκα δεν υπήρξε ποτέ ενεργή ,αλλά βρίσκεται εκεί σαν υποχρεωτικός και
ανυπεράσπιστος μάρτυρας ».
Τα άρθρα ήταν σχετικά με τις προθέσεις των εκδοτριών .Όλα προϋπέθεταν ένα
αναγνωστικό κοινό από γυναίκες εργάτριες ,που είχαν συνείδηση της κοινωνικής τους
κατάστασης και των μειονεκτημάτων ,κοινωνικών και οικονομικών που τις χαρακτήριζαν .
Όποιο κι αν ήταν το θέμα που τους απασχολούσε ,τα άρθρα έδειχναν τις πιθανές
κατευθύνσεις αλλαγών σε δύο επίπεδα .Στο ατομικό και στο συλλογικό .
Περισσότεροι από ένας στόχοι
Εκπαίδευση για να αποκτήσει η γυναίκα ικανότητες .Η προετοιμασία είναι επανάσταση .
Το φθινόπωρο του 1936 οι Mujeres Libres είχαν ήδη καθιερωθεί σαν ανεξάρτητη
οργάνωση ,με σκοπούς και προγράμματα που τις διαφοροποιούσε από τις υπόλοιπες
γυναικείες οργανώσεις της αριστεράς ,και μέχρι ενός σημείο και από το υπόλοιπο
αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα .
Ο αρχικός στόχος της οργάνωσης ήταν η χειραφέτηση της γυναίκας και η ικανότητά της να
συμμετέχει στο ελευθεριακό κίνημα .Η πολιτική τους θέση καθορίζονταν απ ΄ την ανάγκη να
πραγματωθεί η κοινωνική επανάσταση .Σαν οργάνωση ,ταυτίζονταν με τις ιδέες του
αναρχικού κινήματος που θεωρούσε τη γυναικεία οργάνωση μέρος αυτού του κινήματος .
Αντιπροσώπευε μια καινοτόμα εμπειρία στον κόσμο του αναρχοσυνδικαλισμού ,του
ισπανικού αναρχικού κινήματος και του φεμινισμού .
Μοιράζονταν μια διττή συνειδητοποίηση .Πρώτα αυτήν της πολιτικής και κοινωνικής που
ταυτίζονταν με τα ενδιαφέροντα της εργατικής τάξης και απ ΄ την άλλη μια φεμινιστική
συνειδητοποίηση που τις έκανε να διεκδικούν την απελευθέρωση της γυναίκας από την
καταπίεση .Αυτό το χαρακτηριστικό του προλεταριακού φεμινισμού είναι ίσως το
ουσιαστικότερο στοιχείο της οργάνωσης .
Για τις Ελεύθερες Γυναίκες το βασικότερο θέμα δεν ήταν αυτή καθεαυτή η απελευθέρωση
της γυναίκας ,αλλά θεωρούσαν ότι αυτή έπρεπε να υπάρξει στο ευρύτερο πλαίσιο της
απελευθέρωσης της εργατικής τάξης .Φιλοδοξούσαν να δημιουργηθεί η κοινωνία που θα
υπάρχει η πραγματική ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων ανάμεσα στα φύλα ,σ ΄ ένα
κοινωνικό σύστημα που θα βασίζεται στον ελευθεριακό κομμουνισμό .Γι ΄ αυτές ,η επίτευξη
αυτού του στόχου πέρναγε μέσα από την πτώση της πατριαρχικής κοινωνίας και του
αρσενικού αυταρχισμού .
Πίστευαν ότι η εκπαίδευση και η απόκτηση ικανοτήτων ήταν όργανα της κοινωνικής
επανάστασης .Εκπαίδευση με έναν άμεσο και επείγοντα στόχο :να βοηθήσει η γυναίκα να
κερδηθεί ο πόλεμος .Να καταστεί ικανή να λευτερωθεί από την τριπλή σκλαβιά :τη σκλαβιά
της άγνοιας ,τη σκλαβιά της γυναίκας και τη σκλαβιά αυτής που παράγει (της
εργαζόμενης ).Εκτιμούσαν πως η εκπαίδευση αυτή θα βοηθούσε επιπλέον να αποκτήσει
την ανεξαρτησία της η γυναίκα .Να διαμορφώσει τις δικές της απόψεις πάνω στα διάφορα
πρόβλημα .
Αυτή η δραστηριότητα των Mujeres Libres αναπτύχθηκε αρχικά μέσα από τα Ινστιτούτα
στη Μαδρίτη και στη Βαλένθια και στο Σπίτι της Εργαζόμενης Γυναίκας στη Βαρκελώνη .
Ένα από τα εργαλεία για αυτόν τον στόχο ήταν και το περιοδικό .Θεωρούσαν ότι η
γυναίκα έπρεπε να μπει στην παραγωγή και να μην περιορίζεται στη δουλειά του σπιτιού .
Η αρχή της ανεξαρτησίας και συνεπώς της χειραφέτησης της γυναίκας ,εξαρτιόνταν
άρρηκτα από την οικονομική της ανεξαρτησία και για να αποκτήσει την προσωπική και
κοινωνική ελευθερία έπρεπε να δουλέψει .
Η οικονομική εξάρτηση της γυναίκας τη σκλάβωνε και της στερούσε παράλληλα και την
σεξουαλική ελευθερία .Έκαναν κριτική σε όσους έβλεπαν ή αντιμετώπιζαν τις γυναίκες σαν
σεξουαλικά αντικείμενα ,που ο μοναδικός της σκοπός θα ήταν να ικανοποιεί την αντρική
σεξουαλική επιθυμία .Η σεξουαλική απελευθέρωση ,που πραγματώνονταν σύμφωνα με
τους αναρχικούς ,μέσα από τον ελεύθερο έρωτα ,έπρεπε να είναι μια υπέρβαση και να
στηρίζεται στην αποθέωση της αγάπης ,στην οποία σ ΄ ένα πλάνο απόλυτης ανεξαρτησίας ,
θα έφτανε στην αμοιβαία κατανόηση ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα σ ΄ όλα τα
επίπεδα .
Η μητρότητα ,ήταν ένα από τα θέματα που τις απασχολούσε μέσα από τις στήλες του
περιοδικού .Μόνο που οι γυναίκες είχαν μια αυτόνομη ύπαρξη και μια δράση στην κοινωνία
ανεξάρτητα από την δυνατότητά τους να είναι μητέρες .Δεν αρνούνταν φυσικά πως η
μητρότητα ήταν μια πραγματικότητα για πολλές αν όχι για την πλειοψηφία των ισπανίδων
γυναικών .Η προσπάθειά τους λοιπόν να στηρίξουν τις ανάγκες υγιεινής και περίθαλψης
βρήκαν το δρόμο τους μέσα από ένα σχολείο για νοσοκόμες στην Terrasa και μια κλινική
επειγόντων περιστατικών για να βοηθήσουν τους τραυματίες στις μάχες .Πολύ σύντομα
ξεπήδησε στην ίδια αυτή πόλη και η πρώτη γυναικολογική κλινική .Στη Βαρκελώνη μάλιστα
η οργάνωση διηύθυνε ένα νοσοκομείο που πρόσφερε βοήθεια στη γέννα και μετά απ ΄
αυτή ,παράλληλα με μαθήματα για μια συνειδητή μητρότητα και θέματα όπως υγεία της
μητέρας και του παιδιού ,έλεγχος των γεννήσεων ,σεξουαλικότητα και ευγεννεσία .
Παράλληλα η πορνεία ,άξιζε μιας ιδιαίτερης προσοχής από τις Mujeres Libres οι οποίες
θεωρούσαν ότι το πρόβλημα της σεξουαλικής σκλαβιάς της γυναίκας θα μπορούσε να
λυθεί μέσα από τα «Liberatorios de l prostitucion » κάτι ανάλογο με κέντρα κοινωνικής
επανένταξης .
Η εκπαίδευση και η παιδαγωγική ανήκουν επίσης στα θέματα που ενδιαφέρουν την
οργάνωση ,πιστεύοντας πως ήταν σημαντικότατα εργαλεία της κοινωνικής επανάστασης .
Αρνιόνταν οποιαδήποτε μορφή αυταρχισμού στο σχολείο ,όπως επίσης και οποιαδήποτε
πολιτική χειραγώγηση των κοριτσιών .Ισχυρίζονταν πως πρέπει να διευκολυνθούν τα
παιδιά και οι νέοι ώστε να έχουν αυτή την εκπαίδευση που θα τους κάνει να γνωρίσουν τον
εαυτό τους .Να υποστηρίξουν την ενηλικίωσή τους ,τις δικές τους πολιτικές πεποιθήσεις ,
και φυσικά έπρεπε να εκπαιδεύονται συλλογικά .
Οι στόχοι της ομάδας :
Η χειραφέτηση της γυναίκας από την τριπλή σκλαβιά :τη σκλαβιά της άγνοιας ,της
γυναίκας και της παραγωγής .
Να κάνει τη γυναίκα μέσα από την οργάνωση μια συνειδητή και υπεύθυνη δύναμη που να
δρα πρωτοπόρα στο επαναστατικό κίνημα .
Να χτυπήσει την άγνοια κάνοντας ικανές τις συντρόφισσες πολιτικά και κοινωνικά μέσα
από βασικά μαθήματα ,διαλέξεις ,κουβέντες ,κινηματογραφικές προβολές κλπ .
Να καθιερωθεί η συνεργασία με συνδικάτα ,φόρουμ και ελευθεριακούς νέους με στόχο να
φτάσουν σ ΄ ένα μηχανισμό αλληλοενημέρωσης ,που θα ενισχύει το επαναστατικό κίνημα .
Να υπάρξει μια ουσιαστική συνύπαρξη μεταξύ συντρόφων και συντροφισσών :συμβίωση ,
συνεργασία χωρίς αφορισμούς και να συγκεντρώνεται η δύναμη για τον κοινό σκοπό .
Για να τα καταφέρουν όλα αυτά ,έφτιαξαν σχολεία ,Ινστιτούτα ,βιβλιοθήκες ,οργάνωσαν
διαλέξεις ,συναντήσεις κλπ .Όλα αυτά μέχρι να ξυπνήσουν το ενδιαφέρον των γυναικών
για τα κοινωνικά ζητήματα ,για μια ανανέωση και επαναπροσδιορισμό των συνηθειών και
για τη βελτίωση του περιβάλλοντος .
«Ο αγώνας μας »,λέει η Soled d Estorach το 1938 ,«δεν αφορά μόνο οι ονομικές
διεκδικήσεις .Αναφέρονται διαχρονικά προβλήματα για την ανθρωπότητα όπως πρόοδος ή
υπαναχώρηση ,δικτατορία ή ελευθερία .Το πρώτο σημαίνει οργάνωση της συλλογικής ζωής
κάτω από ένα σύστημα που αγνοεί την ατομικότητα και δίνει δυνατότητα στην ελεύθερη
εξέλιξη της ανθρωπότητας .Το δεύτερο βασίζεται στην υπέρβαση που πρέπει να κάνει ο
άνθρωπος για να φτιάξει μια καλύτερη κοινωνία σ ΄ όλους τους τομείς .Γνωρίζουμε ότι κατά
ένα μεγάλο μέρος εξαρτάται από εμάς η δυνατότητα για μια κοινωνική εξέλιξη .Στη
γυναίκα ,σαν σύντροφος του άντρα και μάνα του κοριτσιού και του αγοριού ,και κυρίως
μέσα από την εξέλιξη της προσωπικότητάς της σαν γυναίκα ,της αναλογεί να έχει
αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου »,Soled d Estorach («Tierra y Libert d »
Δεκέμβρης 1938).
Την οργάνωση Mujeres Libres δεν την αποτελούν χειραγωγημένες γυναίκες που εκτίθενται
κάτω από την καθοδήγηση των αντρών .Ούτε είναι μια ομάδα που προσπαθεί να παίξει
«φεμινιστικό ξύλο » με τους συντρόφους της .Έχει ένα βασικό λόγο ύπαρξης ,και αυτός
είναι ,να κάνει ικανές τις συντρόφισσες ώστε μέσα από ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής
ευαισθητοποίησης να γίνουν απόλυτα κυρίαρχες της γυναικείας και ανθρώπινης
προσωπικότητάς τους ,να μπορούν να δουλεύουν στο πλευρό των συντρόφων με
απόλυτη συνειδητοποίηση και μέγιστη αποδοτικότητα .
Ο επαναστατημένος άνθρωπος που αγωνίζεται για την ελευθερία του αγωνίζεται μόνος
του ενάντια στον εξωτερικό κόσμο .Ενάντια σ ΄ έναν κόσμο που αντιτίθεται στον πόθο για
ελευθερία ,ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη .Αντίθετα ,η επαναστατημένη γυναίκα πρέπει
να παλεύει σε δύο επίπεδα :πρώτα για την εξωτερική ελευθερία ,ένας αγώνας που βρίσκει
τον άντρα σύμμαχό της στις ίδιες ιδέες ,αλλά επίσης πρέπει ν ΄ αγωνιστεί και για την δική
της εσωτερική ελευθερία .Μια ελευθερία που ήδη ο άντρας απολαμβάνει εδώ και αιώνες .
ΚΑΙ Σ ΄ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΗ .
Είναι δύσκολο για τη γυναίκα να καθορίσει ακριβώς τα εσωτερικά της δεσμά .Μόλις τα
αναγνωρίσει όμως πρέπει σταθεί ανηλεής προς τον εαυτό της ,πρέπει να καταγγείλει
αρχικά τις βολικές συνήθειες .Πρέπει να φτάσει σ ΄ αυτή τη συνειδητοποίηση ΜΟΝΗ και
ΜΟΝΗ πρέπει να παλέψει .Κανείς ,εκτός από την ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ δεν μπορεί να τη
βοηθήσει σ ΄ αυτό .
Η επανάσταση πρέπει να ξεκινήσει από τα κάτω και από τα μέσα .Να επιτρέψει να
μπαίνει πια ο καθαρός αέρας στην παλιά και αγχωτική οικογενειακή ζωή .Να εκπαιδεύσει
τα αγόρια και τα κορίτσια με ελευθερία ,χαρά και πάνω απ ΄ όλα ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ .
Η ζωή θα είναι χίλιες φορές πιο όμορφη ,όταν η γυναίκα γίνει πραγματικά μια «ΛΕΥΤΕΡΗ
ΓΥΝΑΙΚΑ »
